DİYALİZ NEDİR?
Kronik böbrek yetmezliği, çeşitli nedenlere bağlı olarak böbrek fonksiyonlarının ilerleyici ve düzelmesi mümkün olmayan kaybı ile gerçekleşen bir durumdur. Böbrekler tam çalışmadığı zaman vücutta birikmiş olan fazla sıvı ve atık maddelerin yarı geçirgen bir membran (zar) aracılığıyla temizlenmesi işlemine diyaliz denilmektedir.
Diyaliz, yarı geçirgen bir membran aracılığı ile hastanın kanı ve uygun diyaliz solüsyonu arasında sıvı-solüt (elektrolit ve metebolik ürünler) değişimini temel alan bir tedavi şeklidir. Sıvı ve solüt hareketi, genellikle hastanın kanından diyalizata doğrudur ve bu diyalizatın uzaklaştırılması ile hastada mevcut olan sıvı-solüt dengesizliği normal değere yaklaştırılır.
Diyaliz tedavisi hemodiyaliz ve periton diyalizi olmak üzere iki şekilde uygulanır.
HEMODİYALİZ (HD)
İlk kez 1944 yılında Hollandalı bir hekim olan Kolff tarafından yapılmıştır. Özel bir membran ile hastanın kanının makineler aracılığı ile temizlenmesi işlemidir. hemodiyaliz işleminin gerçekleşmesi için yeterli kan akımı sağlanmalı, bir membran ve hemodiyaliz makinesi sağlanmalıdır. Yeterli kan akımınının sağlanması için hastanın atar ve toplar damarı arasında bir pencere ( arteriyovenöz fistül ) yaratılmalı veya hastanın büyük bir toplar damarına geçici kateter konmalıdır.
Hemodiyaliz tedavisi hastanın böbrek yetmezliğinin şiddetine, yaptığı idrar miktarına bağlı olmak üzere haftada 2 – 3 kez 4 – 6 saat süre ile uygulanır. Yetersiz hemodiyaliz tedavisi hastada hasara ve ölümlere yol açabilir. Hemodiyaliz tedavisi genellikle hastanede veya bir hemodiyaliz ünitesinde uygulanır. Ancak uygun makine ve ekipmanla evde de uygulanabilir. Türkiye’de yaklaşık 15 bin hemodiyaliz hastası vardır.
PERİTON DİYALİZİ
Periton karın boşluğunda bulunan organların etrafındaki zar için kullanılan tıbbi terimdir. Periton diyalizinde (hemodiyalizden farklı olarak özel bir membran yerine) periton membranı kullanılır. İlk kez 1923 yılında Ganter tarafından gerçekleştirilmiştir. Hastanın vücut yapısına göre belirlenen özel solüsyon karın boşluğuna verilir. Vücuda verilen solüsyon 4-6 saat bekletildikten sonra yeni solüsyonla değiştirilir. Bu süre boyunca kanda bulunan üre ve fazla sıvı solüsyona geçer. Bu işlem hasta tarafından günde 4-5 kez yapılır.
Periton diyalizinin gerçekleşmesi için 3 teknik unsura gereksinim vardır:
1-Karına yerleştirilmiş kateter
2-Uygun diyaliz sıvısı
3-Kateter ve diyaliz sıvısı arasındaki bağlantı sistemi
Periton Diyalizi Çeşitleri
1- Sürekli ayaktan periton diyalizi (SAPD):
Hastanın vücut yapısına uygun özel periton diyaliz çözeltisi karın boşluğuna verilir. Vücuda verilen çözelti 4-6 saat karın boşlığunda kaldıktan sonra yeni çözelti ile değiştirilir. Karın boşluğuna diyaliz sıvısının verilmesi ve boşaltılması yer çekimi ile gerçekleştirilir. Peritondiyalizi hasta ya da yakını tarafından gerçekleştirilir.
2-Aletli periton diyalizi (APD):
Evde makine aracılığı ile uygulanan periton diyalizi işlemine APD denir. Hasta yatmadan önce set ve çözelti torbaları periton diyalizi makinesine yerleştirir ve başlatır. Kişi uyurken gece boyunca (8-10 saat), makine karın boşluğuna diyaliz sıvısını verir, bekletir ve boşaltır.
Periton Diyalizi İçin Hasta Seçimi
– Yenidoğan veya çok küçük çocuklar
– İleri KVS (Kardiyo Vasküler Sistem) hastalığı olanlar
– Vasküler girişin zor olduğu hastalar
– Seyahat özgürlüğü isteyenler